Büyük bir fay hattı ve deprem kuşağında bukunan ülkemiz, en son Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesindeki 7.7'lik depremle sarsıldı.
İTÜ'nün emekli öğretim üyesi ve deprem bilimci Prof. Dr. Okan Tüysüz, deprem beklenen il ve ilçeleri aktardı.
Yurt genelinde 500'den fazla yüzey kırığı oluşturabilecek fay hattı olduğunu söyleyen Tüysüz, diri faylar üzerinde oturan 22 ile ait raporlar yayımlanarak yerleşimin engellenmesi gerektiğine dikkat çekti. Ayrıca 22 ilin yüzey kırığı oluşturabilecek fayların üzerinde yer aldığını da ekledi.
24 İlimiz Fay Hattında!
Açıklamalarına devam eden Prof. Dr. Okan Tüysüz, şunları kaydetti:
Türkiye'de 22'si kesin, 2'si tartışmalı olmak üzere fay hattı üzerinde 24 kentimiz bulunuyor. Bolu tartışmalı, güneyinde fay var, içinden geçen fayın diri olup olmadığı kesin değil; ancak bence aktif.
İkinci tartışmalı kent ise Kocaeli. İl merkezinde fay yok; ancak hemen güneyinde var. Kimisi şehir oraya kadar büyüdü diye onu da katıyor; kimisi de oralar ilçeye ait diye kabul etmiyor. Cevaplaması zor bir konu ancak fay hattındaki il sayısını 24 olarak belirtmekte bence bir mahzur yok.
Türkiye Diri Fay Haritası verilerine göre ülkemizde yapıları doğrudan diri fay üzerine oturan, 45 il alanı üzerinde 110 ilçe var. Bunun yanı sıra çok sayıda ilçe de diri faylara çok yakın konumda yer alıyor. MTA tarafından yayınlanan haritalara göre diri fay üzerinde yer alan ilçeler belirlendi. Ancak çoğu fayın yeri metre bazında bir doğrulukla bilinmiyor. Bu nedenle diri fayların tam olarak nerede olduğunun jeoloji ve jeofizik mühendisleri tarafından yapılacak özel araştırmalar ile belirlenmesi gerekiyor. Bu ilçelerimizi şöyle sıralamak mümkün:
- ADIYAMAN: Gölbaşı
- AFYONKARAHİSAR: Çay, Dinar, Kızılören, Sandıklı
- ANKARA: Şereflikoçhisar
- ANTALYA: Demre
- AYDIN: Bozdoğan, Germencik, İncirliova, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenipazar
- BALIKESİR: Gönen, Manyas
- BATMAN: Kozluk
- BİNGÖL: Karlıova, Yedisu
- BOLU: Gerede, Yeniçağa
- BURSA: Gemlik, Kestel, Mustafakemalpaşa
- ÇANAKKALE: Çan, Yenice
- ÇORUM: Lâçin
- DENİZLİ: Babadağ, Çameli, Çardak, Honaz
- DİYARBAKIR: Lice
- DÜZCE: Çilimli, Cumayeri, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı
- ELAZIĞ: Palu, Sivrice
- ERZİNCAN: Üzümlü
- ESKİŞEHİR: İnönü
- GAZİANTEP: İslahiye
- HAKKARİ: Şemdinli
- HATAY: Erzin, Hassa, Kırıkhan, Payas
- ISPARTA: Eğirdir, Senirkent, Uluborlu
- İZMİR: Kemalpaşa, Seferihisar, Tire
- K.MARAŞ: Nurhak, Türkoğlu
- KAYSERİ: Talas, Yeşilhisar
- KIRIKKALE: Keskin
- KIRŞEHİR: Akpınar, Mucur
- KOCAELİ: Başiskele, Derince, Gölcük, Kartepe
- KONYA: Akşehir, Altınekin, Doğanhisar, Ilgın
- KÜTAHYA: Gediz, Simav
- MALATYA: Akçadağ
- MANİSA: Ahmetli, Alaşehir, Gölmarmara, Kırkağaç, Salihli, Sarıgöl, Soma, Turgutlu
- MERSİN: Çamlıyayla, Mut
- MUĞLA: Menteşe, Milas
- MUŞ: Korkut, Varto
- NİĞDE: Altunhisar, Bor
- OSMANİYE: Düziçi, Toprakkale
- SAKARYA: Akyazı, Arifiye, Ferizli, Hendek, Karapürçek, Sapanca
- Ş.URFA: Bozova
- SİİRT: Eruh
- ŞIRNAK: Beytüşşebap
- SİVAS: Altınyayla, Yıldızeli
- TOKAT: Niksar, Pazar, Reşadiye
- VAN: Çaldıran, Özalp
- YALOVA: Altınova, Çınarcık
Ülkenin Yüzde 30'unda Deprem Riski Var
Ülkedeki depremle yüz yüze gelebilecek bölgeleri değerlendiren Tüysüz, şunları kaydetti:
Ülkemizde deprem sarsıntısı tehlikesine sahip alanların büyüklüğü 250.000 kilometrekaredir. Bu ise tüm ülke yüzölçümü ile kıyaslanırsa yaklaşık % 30'a karşılık gelir. Özetle, tüm Türkiye deprem tehdidi altındadır; ancak ülkenin % 30'u yıkıcılığı yüksek deprem tehlikesi altındadır.
Marmara'da Beklenen Deprem
Öte yandan yıllardır konuşulan ve beklenen büyük Marmara depremi hakkında da yorum yapan Tüysüz, 250 yılda bir deprem olduğunu söyledi. Depremin 5 metrelik bir kaymaya neden olacağını da şöyle açıkladı:
Marmara içerisinde yer alan fayların kırılma olasılığının büyük olduğu, bu faylar kırıldığı takdirde 7’den büyük bir deprem gerçekleşeceği ve böyle bir durumda sadece İstanbul’un değil Marmara çevresinde geniş bir alanın etkileneceğini uzun yıllardır konuşuyoruz. Bu durum 17 Ağustos 1999 depreminden sonra daha büyük bir olasılıkla gündeme geldi. Marmara’da ortalama 250 yılda bir büyük deprem oluyor. Son büyük depremler olarak 1509 ve 1766 depremlerini tarihi kaynaklardan öğreniyoruz.
Bu da yaklaşık 250 yılda bir büyük deprem olduğu anlamına geliyor. 1766’dan bu yana 255 yıl geçtiğini dikkate alırsak tekrarlama aralığı dolmuş durumda. Öte yandan ölçümler Marmara Denizi'ndeki Kuzey Anadolu Fayı parçasının yılda ortalama 2 cm kadar hareket ettiğini gösteriyor. Bu da son 255 yılda 5 metre civarında bir atım biriktiğini gösteriyor.
Daha sade bir anlatımla Marmara’da beklenen deprem gerçekleştiğinde Yalova’daki bir nokta İstanbul’daki bir noktaya göre 5 metre batıya doğru kayacak. Benzer bir durum 17 Ağustos 1999 depreminde de yaşanmış, Sakarya’da fay üzerinde yer alan bir benzin istasyonunun iki pompası birbirine göre 5 metre kadar kaymıştı.
Marmara Depremi Silivri-Adalar Arasında Meydana Gelebilir
Marmara 7 ve daha üzeri bir depreme gebedir. Bu deprem Marmara içerisindeki Kuzey Anadolu Fayı'ndan kaynaklanacaktır. Büyük olasılıkla da Silivri-Adalar arasında bir noktada meydana gelecektir. Bu depremin nerelerde ne kadar etkili olabileceği konusunda da yapılmış çok sayıda çalışma var.
Ege'de Yıkıcı Bir Deprem Bekleniyor
Ege'de çok sayıda depremin olduğunu ve bölgenin en sık deprem üreten bölgelerden biri olduğunu kaydeden Tüysüz, yeni depremlerin gelebileceğini söyledi:
Ege bölgemiz dünyanın en sık deprem üreten bölgelerinden biridir. Çok sayıda fay içeren bu bölgede her bir fayın deprem tekrarlanma aralığı yeterince bilinmemektedir bu bölgede büyüklüğü 7'ye varan deprem olasılıkları vardır.
Sonuç olarak şunu belirmekte yarar var: Gelecek depremlerin nerelerde olacağı konusunda bilgilerimiz var, ancak bu her şeyi biliyoruz gibi bir anlayışa yol açmamalı. Türkiye’de 500’den fazla fay diri fay var ve biz bunların sadece bir kısmı (yaklaşık 1/3 ü kadar) üzerinde bilgi sahibiyiz. Sürpriz depremlerden etkilenmemek adına bilinenler öncelikli olmak üzere her an ve her yerde deprem olacak gibi tedbirli olmak zorundayız, çünkü ülkemizde 4.5-5 gibi büyüklüklerdeki depremlerde bile büyük hasarlar alabiliyoruz.
